ΠΡΙΝ ΜΑΣ ΚΑΤΑΠΙΕΙ Η
ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΗΤΑ!
Τους τελευταίους δύο μήνες οι πανεπιστημιακοί χώροι των ιδρυμάτων της χώρας τελούσαν σχεδόν εξ ολοκλήρου υπό κατάληψη. Οι καταλήψεις αυτές ξεκίνησαν ενόψει της καταπάτησης του άρθρου 16, με σκοπό την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων και τελικά την περαιτέρω ιδιωτικοποίηση αυτού που λέμε “δημόσιο πανεπιστήμιο”, η οποία συντελείται με πολλούς τρόπους εδώ και καιρό. Παρακολουθώντας το διάστημα αυτό λοιπόν, δε μπορούμε παρά να σταθούμε και να αξιολογήσουμε ορισμένα τουλάχιστον εκ των γεγονότων που έλαβαν χώρα στο κάτω πολυτεχνείο, την περίοδο που αυτό τελούσε υπό κατάληψη με απόφαση της γενικής συνέλευσης των φοιτητών/τριών.
Παίρνοντας τα πράγματα απ’ την αρχή, την Τετάρτη 10 Γενάρη του ‘24, ενώ έχει πέσει σύρμα για το νομοσχέδιο που πάει να διαταράξει την κατά τ’ άλλα εύρυθμη λειτουργία του “δημόσιου” κρατικού πανεπιστημίου*, όπως οι περισσότεροι φοιτητικοί σύλλογοι, έτσι και αυτός της σχολής μας αποφασίζει να καταλάβει το συγκρότημα.
Εν μέσω “κατάληψης”, λοιπόν, και ενώ βρισκόμασταν τακτικά στο συγκρότημα Πατησίων, αυτό φάνηκε να ερημώνει για ακόμη μια φορά. Τι παρήγαγε τελικά μία πολυπληθείς -για τα κοινωνικά δεδομένα- διαδικασία;;
- να μένουν στη σχολή τρεις κι ο κούκος να φυλάνε τα ντουβάρια
- τα κλειδιά και το ανοιγόκλειμα της πόρτας να είναι τις περισσότερες φορές στην ευχέρεια των φυλάκων
- η πρυτανεία να χτίζει ανενόχλητη εν μέσω κατάληψης την νέα της βιτρίνα -μαστόρια να ετοιμάζουν το νέο γραφείο του πρύτανη- σαν να μη συμβαίνει τίποτα
- να κόβει και καμιά αιφνιδιαστική βόλτα ο ίδιος ο πρύτανης, παριστάνοντας τον καλό δήμαρχο (την ίδια στιγμή που όριζε και κανά λοκ-άουτ εν μέσω κατάληψης)
- να γίνεται και καμιά κοινή διαδικασία καθηγτών-
φοιτητών, έτσι για να μας αποδείξουν ποιός σέρνει το χορό στο μαμόθρεφτο φοιτητικό κίνημα.
Αυτά είναι κάποια από τα σημεία της καθημερινότητας του προηγούμενου διαστήματος που εμείς νιώθουμε ότι οφείλεται να τονιστούν -όχι γιατί δεν είμαστε με τις καταλήψεις, (για να προλάβουμε διάφορους καλοθελητές-ανοιχτοσχολάκιδες)*. Αλλά γιατί οι καταλήψεις έχουν διαχρονικά υπάρξει για διάφορα κομμάτια αυτής της κοινωνίας, ένα μέσo καθημερινής ή προσωρινής μορφής αντίστασης και συλλογικών διεκδικήσεων. Ένα μέσο ρηξιακό, καθώς έρχεται να παρακωλύσει και να διαταράξει την κανονικότητα. “Βίαιο” θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς, ωστόσο, απέναντι στη βία των αποφάσεων που έρχονται από τα πάνω, σε όσα επιβάλλονται και καθορίζουν τις ζωές μας. Διάφορες και διάφοροι έχουν βρεθεί ανά στιγμές να το επιλέγουν σαν μέσο / να δημιουργούν καταλήψεις, γιατί μέσα σε αυτές αποδεδειγμένα αναστέλλεται η κανονικότητα. Μέσα στις καταλήψεις ανοίγεται παράλληλα ο χώρο-χρόνος διαμόρφωσης μιας άλλης καθημερινότητας, που συνδιαμορφώνεται, και που μπορεί να ανταποκριθεί στις συλλογικές ανάγκες – επιθυμίες, δημιουργώντας κουλτούρες και καλλιεργώντας συνειδήσεις αντίθετες σε αυτές που υποδεικνύει καθημερινά η κοινωνία. Και αυτή είναι μια παρακαταθήκη που για να συνεχίσει να υπάρχει οφείλεται να την υπερασπιζόμαστεως τέτοια.
*παρ’ ότι η αριστερά παραδοσιακά χρησιμοποιεί διάφορα αγωνιστικά μέσα εργαλειακά, αφομοιώνοντας και υποσκελίζοντάς τα, προκειμένου να διασφαλίσει μια τζίφρα (αφού οι αγώνες γι’ αυτούς έχουν αποτέλεσμα μόνο όταν είναι θεσμικοί).
Meanwhile τι παίζει γενικά με το συγκρότημα..
Βιώνοντας βέβαια τα τελευταία χρόνια και ιδιαίτερα μετά τον covid, μια σχολή που κύρια λειτουργία της είναι όντως η αυστηρά ακαδημαϊκή, που συνεπάγεται αυστηρά ωράρια, μαθήματα, καθηγητές ως αποκλειστικούς υπεύθυνους των αποφάσεων, μια σχολή με απέχθεια σε οτιδήποτε άλλο μπορεί να μην έχει αυτόν τον by the book χαρακτήρα του ιδρύματος (αράγματα, συλλογικά διαβάσματα, μπύρες, πάρτυ κτλ.), δε μας κάνει εντύπωση η τροπή και ο χαρακτήρας που έχει πάρει η κατάληψη…
Βλέπουμε δηλαδή, πως το κάτω Πολυτεχνείο με την πάροδο των χρόνων έχει καταφέρει να οριοθετήσει τους τρόπους με τους οποίους συσχετίζονται τα φοιτητικά υποκείμενα (πόσο μάλλον και οποιοδήποτε άλλο “εξωσχολικό” κομμάτι αυτής της κοινωνίας) με τους χώρους του συγκροτήματος. Η σχέση φοιτητών – χώρων διαμορφώνεται με όρους δημόσιας υπηρεσίας και οι περιορισμοί είναι τέτοιοι που η μανούρα για τα προφανή είναι μάλλον προϋπόθεση. Αντιλαμβανόμαστε πως όλη αυτή η συνθήκη δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστη την κουλτούρα της οικειοποίησης των σχολών, καθώς η αμηχανία στο να βρεθεί κόσμος και να πιει έστω μια ρημάδα μπύρα στο προαύλιο και δη σε περίοδο κατάληψης ήταν εκκωφαντική. Όλοι αυτοί οι βασικοί παράγοντες που συντελούν στην αποκοπή της σύνδεσης αυτών των χώρων από το φοιτητικό υποκείμενο είναι και αυτοί που δίνουν τελικά έδαφος στο μέσο της τηλεκπαίδευσης να εδραιωθεί. Και αυτό γιατί μια τηλεδιάσκεψη δεν προϋποθέτει κανένα συσχετισμό με την σχόλη ή τους ανθρώπους που την περιβάλλουν.
Καθηγητές – συνελεύσεις – τηλεμαθήματα
Πέρα όμως από την παραπάνω συνθήκη, αξίζει να εστιάσουμε στα πιο παράδοξα που συνέβησαν αυτούς τους μήνες και δε θα μπορούσαν να είναι άλλα από τη στάση των καθηγητών. Η κατάληψη ξεκίνησε κανονικά με τους φοιτητές να παίρνουν τις αποφάσεις τους και τους καθηγητές μάλλον να παρακολουθούν. Μέχρι τη στιγμή που οι ανώτεροι αυτών των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων αποφάσισαν πως οι καταλήψεις έχουν και ένα όριο και η κανονικότητα δεν μπορεί να περιμένει άλλο, παίρνοντας απόφαση για τηλεξεταστικές. Έτσι λοιπόν έσκασε το πρώτο ψευτοδίλημμα, να χαθεί ή να μην χαθεί το εξάμηνο, άρα να χαθεί ή να μην χαθεί η εξεταστική. Και προφανώς η λύση στους προβληματισμούς αυτών που δεν κοιτάνε πέρα από τη μύτη τους, ήταν η πολυαγαπημένη λύση που όλοι ξέρουμε. Τηλεξεταστική. Το πώς αυτό κύλησε σε κάθε σχολή φέρει διαφορετικά χαρακτηριστικά λόγω των διαφορετικών συσχετισμών κάθε σχολής. Το ενδεικτικό του ζόφου που επικρατεί στα πανεπιστήμια είναι ότι στις περισσότερες σχολές η εξεταστική τελέστηκε κανονικά, παρακάμπτοντας κάθε συλλογική απόφαση των φοιτητών και επικυρώνοντας τη νέου τύπου έξυπνη καταστολή χωρίς μπάτσους και πιθανώς μια τύπου απονοηματοδότηση στο μέσο της κατάληψης -μαίνεται να δούμε στο μέλλον. Μακάρι να καταλαβαίναμε περισσότερο ότι τέτοιες “λύσεις” μόνο υποτίμηση προσφέρουν στο φοιτητικό υποκείμενο και να είχαν τεθεί πιο μαζικές αρνήσεις – σαμποτάζ.
Από εκεί και πέρα, μπροστά σε αυτή την απόφαση η σχολή Αρχιτεκτόνων φάνηκε τότε ως μια πρωτοπορία. Μια μερίδα καθηγητών κάλεσε κοινή κουβέντα σε συνεννόηση με τον φοιτητικό σύλλογο, με σκοπό τη συσπείρωση ολόκληρης της ακαδημαϊκής κοινότητας απέναντι στο νομοσχέδιο που επρόκειτο να περάσει. Η ιστορία αυτή ωστόσο όσο αγωνιστική και αν φαίνεται, μπάζει. Και εδώ είναι χρήσιμο να αναδείξουμε μερικά από τα παράλογα:
- Από πότε το φοιτητικό υποκείμενο, που επιτέλους απαλλάχθηκε από τα σχολικά σύνδρομα δασκάλων πάνω από τα κεφάλια τους, έχει ανάγκη μια μορφή καθηγητικής αυθεντίας να του πει τι πρέπει να κάνει, τι είναι ηθικό, τι είναι αγωνιστικό, όχι μόνο μέσα στο μάθημα, αλλά και πέρα από αυτό κατά την περίοδο της κατάληψης των φοιτητών(!) Νομίζουμε πως αυτό, στην καλύτερη, εντείνει την αμηχανία που υπάρχει στους φοιτητές να παίρνουν ενεργό ρόλο και πρωτοβουλία για τις ζωές τους και για την καθημερινότητά τους εντός σχολών και διαιωνίζει μια λογική κηδεμόνα.
- Από πότε φοιτητές και καθηγητές αποτελούν ένα συλλογικό σώμα- μια ακαδημαϊκή κοινότητα όπως πολλοί επικαλέστηκαν και στην κοινή κουβέντα- που διεκδικεί από κοινού aka έχει κοινά συμφέροντα. Ας μην έχουμε κοντή μνήμη. Πολλοί από τους καθηγητές δεν έχουν διακινδυνέψει ποτέ την θέση τους με σκοπό να θέσουν αρνήσεις σε σχέση με το που διάολο πάει η κατάσταση στην απονέκρωση του κάτω πολυτεχνείο τόσα χρόνια (βλ. το κλείσιμο της τ-12, τα ωράρια λειτουργίας, τα λοκ-άουτ με μπάτσους κ.ο.κ.). Πολλοί πάλι που στάθηκαν ενάντια στην ιδιωτικοποίηση, σε άλλες φάσεις συμμετέχουν ενεργά σε ένα άλλο κομμάτι αυτού του και καλά δημόσιου πανεπιστημίου μέσα από ερευνητικά προγράμματα που χρηματοδοτούνται από ιδιωτικούς φορείς. Άλλοι απλά αποτελούν κομμάτι των μεγάλων αφεντικών του κλάδου και παραμένουν στην απολιτικ αφάνεια. Το πως εμείς τώρα με διάφορους καθηγητές μιλάμε την ίδια γλώσσα, μας παραξενεύει.
Με λίγα λόγια, μπορεί διάφοροι από τους καθηγητές, να αυτοαποκαλούνται κοινωνικοί λειτουργοί, στην πραγματικότητα όμως έχουν χτίσει μια καριέρα πάνω στο τίτλο του ομότιμου του Ε.Μ.Π. Και όταν βρίσκεσαι σε αυτές τις καρέκλες λοιπόν -και κοιτάζεις την ανέλιξη σου ή έστω την ησυχία σου και τον μισθό σου- έχεις πολλά να χάσεις και λίγα να κερδίσεις με το να ρισκάρεις την θέση σου, για να μην πάει στο διάολο η κατάσταση στο ελληνικό πανεπιστήμιο. Και δεν θα περιμέναμε και κάτι άλλο. - Το να υπάρχουν καθηγητές που θέλουν να βάλουν μπροστά αρνήσεις δεν είναι κακό, ίσα ίσα μερικές φορές περιμένουμε και εμείς να θυμηθούνε τα συνδικαλιστικά τους όργανα. Μια η άλλη υπάρχουν πολλοί λόγοι που θα μπορούσαν να το κάνουν τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο τίμιο θα ήταν να μιλάει ο καθένας από θέση και κυρίως να μην ξεχνάμε από ποιά θέση.
Η κοινή αυτή κουβέντα έφερε μπόλικο βαρύγδουπο αγωνιστικό λεξιλόγιο και υποδείξεις που, αν μη τι άλλο γέννησαν προσδοκίες σε πολλούς και πολλές απέναντι στον επικείμενο αγώνα φοιτητών-καθηγητών. Έλα όμως που όλα τα ωραία κάποτε τελειώνουν. Όλος αυτός ο μαχητικός ντόρος υπέρ του φοιτητικού κινήματος και των καταλήψεων κράτησε λίγο. Δύο εβδομάδες μετά, οι καθηγητές πήραν την πρωτοβουλία για ακόμα μια κοινή κουβέντα που μετά από πολλά αδιέξοδα και νοιάξιμο για το μέλλον μας κατελήξε στο ξεκίνημα του νέου εξαμήνου. Εν μέσω κατάληψης. Με τηλεκπαίδευση. Έτσι δύο εβδομάδες μετά οι ίδιοι καθηγητές ξεκίνησαν δειλά δειλά τηλεκπαίδευση. Οι ίδιοι που είχαν βγάλει λογύδρια ενάντια στην τηλεξεταστική, παρακινώντας τους φοιτητές να εναντιωθούν και αυτοί. Και το πιο αστείο είναι ότι αυτό έγινε για το καλό μας. Για να μη μείνουμε πίσω, να μην χάσουμε το εξάμηνο (λες και χάθηκε η ζωή), αναιρώντας τα προηγούμενο και αποδεικνύοντας τη γραφικότητα των μεγάλων. Η τηλεκπαίδευση όμως, δεν είναι κάτι αθώο που δε βαριέσαι ας πούμε δυο νέα από κάμερα μέχρι να ξαναβρεθούμε στο φυσικό χώρο. Είναι η συνέχιση της ακαδημαϊκής λειτουργίας των σχολών, χωρίς την ανάγκη του χώρου. Είναι η αποδόμηση της δυνατότητας των καταλήψεων να παρακωλύουν διαδικασίες. Είναι μια άλλου τύπου καταστολή χωρίς μπάτσους που συν τω χρόνω φέρνει πολύ αφομοίωση και μάλλον ζοφερές προοπτικές.
Επιστροφή στα βασικά : Γιατί η τηλεξεταστική – τηλεκπαίδευση ακυρώνει τις καταλήψεις;
Ανακεφαλαιώνοντας, διαχρονικά οι καταλήψεις αποτελούσαν (ανάμεσα σε άλλα) ένα μέσο παρακώλυσης της κανονικότητας. Έναν τρόπο αφενός να βρεθούμε συλλογικά και να παράξουμε στους δικούς μας χώρους και χρόνους, και αφετέρου έναν τρόπο να ασκείς πίεση και να δημιουργείς τις συνθήκες προς μια άλλη κατεύθυνση, μια χωρική αποτύπωση των συλλογικών διεκδικήσεων μιας ομάδας ανθρώπων. Η συνθήκη αυτή όμως αποδίδει εφόσον η κανονικότητα έχει ανάγκη τον φυσικό χώρο. Και αυτό είναι που μας δίδαξε σκληρά η τωρινή συγκυρία. Αυτό έχει αλλάξει.
Οι πειραματισμοί αυτής της αλλαγής βέβαια δεν έχουν παρά δύο – τρία χρόνια που συντελέστηκαν. Δεν θα μπορούσαμε να μιλάμε για άλλη περίοδο πέρα από αυτή του κόβιντ, που τόσα δοκιμάστηκαν και τόσα εφαρμόστηκαν και εμείς ακόμα να πάρουμε πρέφα για το πώς λειτουργεί μια έκτακτη συνθήκη. Την περίοδο κόβιντ λοιπόν, εφαρμόστηκαν και μπήκαν μάλλον για τα καλά στην φαρέτρα κράτους, αφεντικών, καθηγητάδων τα τηλεμαθήματα και τα παρακλάδια τους. Ήταν μια από τις φανερές στιγμές του πώς ένα κράτος εκμεταλλεύεται μια έκτακτη συνθήκη για να ισχυροποιήσει τα μέσα του, να εγκαθιδρύσει στα μουλωχτά νέους τρόπους καταστολής, πειθάρχησης, επιτήρησης. Τότε ήταν που μιλάγαμε ξανά για εκπαιδευτική αναδιάρθρωση -μια από τις πολλές φορές. Η περίοδος κόβιντ λοιπόν έδειξε με τον πιο έκδηλο τρόπο την υποβάθμιση του δημόσιου χαρακτήρα των σχολών -και όταν λέμε δημόσιος αναφερόμαστε στο κοινωνικό κομμάτι, γιατί το άλλο έχει ξεπέσει προ πολλού-, το πώς το πανεπιστήμιο μάλλον λειτουργεί πια χωρίς να έχει ανάγκη το φυσικό χώρο και περισσότερο σαν επιχείρηση υπό την ευθύνη πρυτάνεων – μανατζαρέων. Οι οθόνες σε στιγμές αναγκαιότητας αντικαθιστούν τον φυσικό χώρο λοιπόν και η σχολή συμπυκνώνεται στο τηλέ. Αυτό που υποπτευόμασταν τότε είναι πως αυτά τα εργαλεία, όπως η τηλεκπαίδευση, είναι δύσκολο να εξαφανιστούν δια παντός. Και να που φάνηκε η χρησιμότητά τους.
Τα νέα αυτά μέσα -τηλεξεταστικές και τηλεμαθήματα- λοιπόν σε πολλές σχολές κύλησαν κανονικά, παρακάμπτοντας καταλήψεις, φοιτητικούς συλλόγους, σφραγίδες κλπ. Και αναρωτιόμαστε, πώς φανταζόμαστε μια κατάληψη η οποία καταλαμβάνει κάποια ντουβάρια που τελικά μένουν κενά και πλάι τους συντελείται όλο το ακαδημαϊκό πρόγραμμα σε μια οθόνη;
Η δυστοπία που υπογράφει η τηλεκπαίδευση είναι ότι όλα θα περνάνε χωρίς αντίδραση. Η μάλλον και να υπάρχει αντίδραση, η κανονικότητα θα τρέχει παράλληλα και κανονικά, αναδεικνυοντας την αφομοίωση των αντιστάσεων. Και αυτό είναι κάτι από αυτά που οφείλουμε να αναγνωρίσουμε και απέναντι στο οποίο διάφοροι και διάφορες στεκόμαστε καχύποπτα και επιλέγουμε τελικά να αρνηθούμε και να σαμποτάρουμε τέτοιες αποφάσεις και πειράματα.
Αυτοδιαχειριζόμενο Στέκι Αρχιτεκτονικής 